نویسنده: غلامرضا معصومی

 
گروهی از ایزدان کم اهمیت در وداها می‌باشند که به صورت دسته جمعی، فرزندان آدیتی (Adity) یا آدیتیا (Aditya) نامیده شده و به آنها آدیتیاس (Adityas) نیز می‌گویند. در وداها، آدیتی به معنای آزاد یا بی‌انتها و در اصطلاح، فرزندان آزادگی یا معصومیت می‌باشند. با گذشت زمان، اسطوره پردازان هندی از آنها، ایزدبانوی آدیتی را آفریده‌اند. آدیتی در آغاز مادر خدایان یا مادر برخی از خدایان به ویژه خدایان دارای خاستگاه ایرانی موسوم به آسوراها (Asura) بود که بعد از به قدرت رسیدن ایندرا (Indra) و دیگر خدایان آریایی، اهریمن (Ahriman) نام گرفتند. تعداد ایزدانی که از آدیتی به وجود آمدند به صورت‌های مختلفی ذکر شده و آنها را گاهی هفت تا، هشت تا و دوازده تا بر شمرده‌اند. آدیتی‌های کم اهمیت‌تر مانند میترا (Metra) و وارونا (Varuna) تجسّم اندیشه‌های تجریدی بوده و در میان آنان دو ایزد آریامن (Aryaman) و بهگاه (Bhaga) از دیگران برجسته‌ترند. همتایشان در اوستا، ایریمن (Eiriman) و بغا (Bagha) خوانده می‌شوند که به نظر می‌رسد با اهوراهای ایرانی پیوستگی نزدیک داشته باشند. وارونا در ریگ ودا خود را فرزند آدیتی دانسته و می‌گوید: «مجد و عظمت به تحقیق به من که همه‌ی فناپذیران پذیرفته‌اند فرمانروای ابدی هستم، می‌رسد. ایزدان پیرو مشیّت وارونا هستند و من شاه وارونا هستم. شکوه آسوراها برای خاطر من فراهم آمد. منم که می‌گذارم چکّه‌های آب برخیزند». آدیتی نماد آسمان، نگهدارنده‌ی آسمان، حامی زمین و شهبانوی جهان است. در وداها، ویشنو (Vishnu)، شوهر آدیتی و در روایات دیگر پسر او می‌باشد. درباره‌ی تعداد پسران آدیتی، اختلافات زیادی وجود داشته و گاهی نیز وارونا، آدیتیا نامیده می‌شود. آدیتیاها که به دوازده تا می‌رسند، نماد نیروهای جاودانی نهفته در هیاکل آسمانی بوده و بیانگر حالات دوازده گانه‌ی خورشید در طی سال می‌باشند. در ریگ ودا تعداد آدیتی‌ها را هفت تا، در آتروه ودا، هشت تا و در براهمانا (Brahmanas)، دوازده تا ذکر کرده‌اند. گذشته از وارونا، میترا، بهگاه (بهاگه) و آریامن که ذکر شدند، خدایان ایندرا، یعنی سویتری (Savitri) و آنشه (Ansha) نیز از آدیتیاها می‌باشند. هشتمین پسر آدیتی که مورد بی‌مهری مادر قرار گرفت، ماتاندا (Mattanda) نام داشته و اغلب او را ویوسوت (Vivasvat) نیز می‌نامند. آدیتی پس از به دنیا آمدن هر کدام از هفت پسر خود، آنان را مورد نوازش قرار داده، اما نسبت به هشتمین پسر خود که به هیئت توده‌ای بی‌شکل زاده شده بود، بی‌مهر بوده و او را به دور افکند. توشتری (Tvshtari) که صنعتگر آسمان بود، ویوسوت را شکل داده و بخش اضافی او را به زمین افکند که از این بخش اضافی فیل‌ها به وجود آمدند. به همین دلیل است که در اساطیر هند باستان بخشی از سرشت فیل، آسمانی می‌باشد.
پوشان (Pushan) نیز یکی دیگر از آدیتیاها است که وی را جهان پیما، پاسدار گله‌ها و موجودات زنده، موجب پیدایش روز و شب، پرورنده‌ی جهان بعد از آفرینش و راهنمای مردگان در جهان بعد از مرگ می‌دانند. در اعتقادات هندو، آدیتی هنوز هم مادر خدایان می‌باشد. آدیتی را نه تنها همسر ویشنو، بلکه مادر وی نیز می‌دانند، زیرا ویشنو در تجلیات مختلف خود، دگربار از او زاده می‌شود. در روایتی دیگر آدیتی همسر فرزانه‌ی عارف، کاشیاپه (Kashyapa) و مادر وامنه (Vamana) یا تجلی ویشنو به هیئت آدم کوتوله است. آدیتی را مادر ایندرا نیز دانسته و در این روایت هم آدیتی همسر کاشیاپه و حاصل کَره گیری از اقیانوس شیر است.
منبع مقاله :
معصومی، غلامرضا؛ (1388) دایره المعارف اساطیر و آیین های باستانی جهان جلد اول، تهران: شرکت انتشارات سوره مهر؛ چاپ اول.